Dark patterns w UX – dlaczego warto ich unikać?

User Experience, czyli doświadczenie użytkownika, powinno opierać się na empatii, zrozumieniu potrzeb odbiorców i budowaniu długofalowej relacji z marką. Niestety, niektóre praktyki projektowe rozmijają się z tymi zasadami. Mowa tu o tzw. "dark patterns" – manipulacyjnych technikach UX, które mają na celu skłonienie użytkownika do podjęcia decyzji niekoniecznie zgodnych z jego intencjami. Choć mogą przynosić krótkoterminowe zyski, długofalowo szkodzą reputacji firmy i lojalności klientów.

Czym są dark patterns w UX?

Dark patterns to celowo zaprojektowane elementy interfejsu, które wprowadzają użytkownika w błąd, utrudniają rezygnację z usługi, ukrywają istotne informacje lub wykorzystują emocjonalne naciski. Ich celem jest manipulacja zachowaniem użytkownika. Najczęstsze przykłady to:

• Ukrywanie opcji anulowania – np. trudno dostrzegalny przycisk "zrezygnuj" przy subskrypcji,
• Wprowadzające w błąd etykiety – np. przycisk "X" nie zamyka okna, lecz aktywuje ofertę,
• Wymuszanie zgody – np. brak możliwości odrzucenia cookies,
• Fake countdowns – sztuczne liczniki czasu, by wywołać presję zakupową,
• Trick questions – pytania zaprojektowane w taki sposób, by użytkownik wybrał opcję korzystną dla firmy.

Dlaczego firmy sięgają po dark patterns?

Głównym powodem jest chęć szybkiego podniesienia konwersji lub zatrzymania użytkownika za wszelką cenę. Czasem wynika to z braku świadomości lub kopiowania gotowych rozwiązań z innych stron. Jednak nawet jeśli te techniki przynoszą chwilowe efekty, ich koszt wizerunkowy może być ogromny.

Jakie zagrożenia niosą dark patterns w UX?

Stosowanie dark patterns negatywnie wpływa na zaufanie do marki. Użytkownicy czują się zmanipulowani i oszukani, co skutkuje spadkiem lojalności, wzrostem rezygnacji z usług i nieprzychylnymi opiniami w sieci. W niektórych przypadkach może też prowadzić do postępowania prawnego.

Dodatkowo, dark patterns w UX utrudniają analizę danych. Jeśli użytkownik został zmuszony do określonego działania, trudno mówić o jego autentycznym zachowaniu. To z kolei przekłada się na gorsze decyzje strategiczne.

Jak projektować UX bez dark patterns?

Projektowanie UX powinno opierać się na:

• Transparentności – użytkownik powinien mieć jasny wybór i pełną kontrolę nad swoimi decyzjami,
• Szacunku – projektuj tak, jak sam chciałbyś być traktowany jako klient,
• Testowaniu – obserwuj, jak użytkownicy korzystają ze strony i reaguj na ich potrzeby,
• Projektowaniu zorientowanym na wartość – lepiej budować długotrwałe relacje niż zdobywać pojedyncze kliknięcia.

Przykłady dobrych praktyk UX

• Jasne i widoczne opcje rezygnacji z newslettera,
• Czytelna zgoda na pliki cookies z możliwością wyboru,
• Rzetelne komunikaty bez wywierania presji,
• Przyjazny onboarding bez przymuszania do podjęcia decyzji.

W Erizo wspieramy firmy w projektowaniu użytecznych, etycznych i skutecznych rozwiązań UX. Pomagamy budować zaufanie, nie manipulować nim. Skontaktuj się z nami, jeśli chcesz stworzyć stronę, która nie tylko konwertuje, ale też buduje trwałą relację z klientem.